Overthinking અને Obsessive Thinking: શું છે અને શું છે તેમા તફાવત?

Read in English

Overthinking એટલે શું?

Overthinking એટલે વારંવાર એક જ વિચાર કે સ્થિતિ વિશે ખૂબ વધારે વિચાર કરવો, જેને લીધે નિર્ણય લેવા કે શાંતિ અનુભવવી મુશ્કેલ બને છે.

લક્ષણો:

• એક જ વાત ફરીથી ફરીથી મનમાં લાવવી

• ભૂતકાળના સંવાદો અથવા નિર્ણયો પર પસ્તાવું

• “શું થાય જો…” જેવી શક્યતાઓ બનાવવી

• નાની વાત પણ મોટું બને એવું લાગવું

Overthinking સામાન્ય રીતે ચિંતાનો ભાગ હોય છે — એ કોઈ નિર્ધારિત રોગ નથી, પણ એ anxiety, perfectionism, depression વગેરેમાં જોવા મળે છે.

Obsessive Thinking એટલે શું?

Obsessive thinking એટલે એવા વિચારો કે જે મનમાં જાતે આવે છે, ઘણીવાર અનિચ્છનીય હોય છે અને વ્યક્તિ તેને રોકી નથી શકતી—even જો તેને ખબર હોય કે એ વિચાર અનર્થક છે.

આવી વિચારશ્રેણી ઓસીડી (OCD) નું મુખ્ય લક્ષણ હોય છે.

DSM-5 મુજબ Obsessive Thoughts માટેના માપદંડો (OCD માટે):

DSM-5 (મનોરોગ નિદાન અને આંકડા કિતાબ) મુજબ, “obsessions” ની વ્યાખ્યા છે:

1. ફરી ફરી આવતા, અનિચ્છનીય વિચારો, ઈચ્છાઓ કે દ્રશ્યો

   • એ વ્યાકુળતા અથવા ભય ઉત્પન્ન કરે છે

2. વ્યક્તિ આ વિચારોને દૂર કરવા માટે:

   • તેમને દબાવવાનો પ્રયત્ન કરે છે અથવા

   • કોઈ ક્રિયા દ્વારા તેને નકારવાનો પ્રયાસ કરે છે (જેમ કે ધોઈ નાખવું, ગણતરી કરવી)

ઉદાહરણ:

• "શું હું ગાડી ચલાવતા કોઈને ઠોકી દીધો હશે?"

• "જો મેં દરવાજો બંધ નથી કર્યો તો ચોરી થશે"

• "જો મેં મમ્મી માટે પ્રાર્થના નહોતી કરી તો કંઈ દુઃખદ થઈ જશે"

Overthinking vs Obsessive Thinking – મુખ્ય તફાવત

વિષય	Overthinking	Obsessive Thinking
સ્વૈચ્છિકતા	વ્યકતિ વિચાર “ચાહે છે” પણ અટકી શકતો નથી	વિચાર “જાતે આવે છે”, વ્યક્તિ રોકી શકતો નથી
વિષય	વ્યાવહારિક અથવા જીવન સંબંધિત વિષયો	અયોગ્ય, અસંભવિત, અનિચ્છનીય વિચારો
પ્રતિક્રિયા	થાક, ભય, વિચલિતતા	વ્યાકુળતા, ભય, શરમ
લક્ષ્ય	નિર્ણય અથવા ભવિષ્ય પર સ્પષ્ટતા મેળવવી	વિચારો સામે સંલગ્ન Ritua ચલાવવી કે એને દૂર કરવાનો પ્રયત્ન
સંબંધિત સમસ્યાઓ	Anxiety, Low self-esteem	OCD, Anxiety Disorders

Overthinking અને Obsessive Thinking માટે નિવારણ યુક્તિઓ

Overthinking માટે:

• “હવે હું overthinking કરી રહ્યો છું” એમ ઓળખો

• સમય મર્યાદિત વિચાર: 10 મિનિટ પછી વિચાર બંધ કરો

• શું આ વિચાર ઉપયોગી છે? પૂછો

• Mindfulness નો અભ્યાસ કરો

• નક્કી કરો અને આગળ વધો — perfect જવાબની રાહ ન જુઓ

Obsessive Thinking (OCD) માટે:

• વિચારને ઓળખો: “આ OCD નું વિચાર છે, હકીકત નથી”

• એને દબાવવાનો પ્રયાસ ન કરો — જુઓ, પણ પ્રતિક્રિયા ન આપો

• Compulsion દૂર કરવા માટે 5 મિનિટનું વિલંબ કરો

• ERP (Exposure & Response Prevention) Therapy અજમાવો

• વિચાર સામે CBT નો ઉપયોગ કરો

• Reassurance ન માગો — એ OCD ને વધારે ખવડાવે છે

કેવી રીતે મદદ લેવી?

તમે નીચેના લક્ષણો અનુભવો છો તો પ્રોફેશનલ સહાય લો:

• વિચારો સતત આવતાં રહે છે અને તમારી દિનચર્યા ખલેલ થાય છે

• તમે એમને રોકી શકતા નથી

• તમે ritual/compulsion માટે મજબૂર અનુભવો છો

• તમે socially retreat થવા લાગો છો

અંતિમ શબ્દો

તમે તમારાં વિચારો નથી. તમે જો overthinking કરો છો કે OCD વાળા obsessive thoughts અનુભવો છો — તમારા માટે શાંતિ શક્ય છે. સમજવું પહેલું પગલું છે, પ્રતિસાદ આપવાની રીત બદલવી એ નવું જીવન છે.